مقدمه: آنچه در ادامه می آید نظرات حاضرین شرکت کننده در جلسه است. ما نظری در مورد درستی و نادرستی آنها نداریم. نظراتی را آوردهایم که در جلسه مخالف نداشته ‎اند. نام ارائه کننده نظر را نیاورده‌ایم. انتظارمان این است که با آوردن این نظرات شما هم اظهار نظر نموده باعث روشنی قسمت ‎های ناروشن کشاورزی پسته بشوید. از شما تقاضای مساعدت داریم.

محلول پاشی روی و بور پس از برداشت

پایان هر سال زراعی، شروع سال زراعی جدید است. اگر سال جدید را خوب شروع کرده و به درختان رسیدگی شود نوید این را می دهد که سال جدید سال خوبی از لحاظ محصول خواهد بود. در چند سال اخیر با بحث آب و هوا مواجه هستیم. آب و هوا موضوعی است که کنترل آن دست ما نیست. ما فقط می توانیم در مورد مسائلی که تحت کنترل ما هست، همچون مدیرت مطلوب باغ، تصمیم گیری و عمل کنیم. مدیریت مطلوب باغ شامل تغذیه مطلوب، آبیاری مطلوب و مدیریت به زراعی می باشد. تغذیه در گیاهان به دو صورت تغذیه خاکی و محلول پاشی انجام می شود. محلول پاشی از روش های تکمیل کننده مصرف خاکی کودها می باشد. گاهی ما نیاز داریم خیلی سریع یک یا چند عنصر غذایی را در اختیار گیاه قرار دهیم، محلول پاشی این امکان را برای ما فراهم می کند. همیشه باید قبل از مشاهده علائم کمبود به فکر تامین عناصر غذایی برای گیاه باشیم.

کمبود عناصر غذایی در گیاه به دو دلیل کافی نبودن مواد غذایی در خاک و گیاه، و محدودیت جذب عناصر غذایی توسط ریشه ایجاد می شود. در خاک های شور و آهکی منطقه رفسنجان جذب عناصری همچون آهن، روی، مس و منگنز با محدودیت مواجه می شوند. در نتیجه برای تامین مطلوب این عناصر برای گیاه، محلول پاشی آن ها ضروری است.

محلول پاشی در درختان پسته در دو مرحله مهم است:

1.پس از برداشت و قبل از ریزش برگ ها

2.ابتدای فصل رشد ( از زمان تورم جوانه ها تا اواخر اردی بهشت ماه)

در پایان خرداد ماه مشخص می شود که جوانه ها رویشی هستند یا زایشی. اما در هوای خنک شهریور و مهر ماه تخمک در گل های موجود در جوانه های زایشی تشکیل می شود پس در این زمان تامین عناصر غذایی مانند ازت، روی، مس و بُر که در این فرآیند دخیل هستند، برای درخت بسیار مهم می باشد. این مواد غذایی (ازت، روی، مس و بُر) باعث تقویت جوانه های گل شده و در تشکیل و تکامل تخمک مؤثر می باشند.

اثرات محلول پاشی پس از برداشت در درختان پسته:

1. افزایش مقاومت جوانه های گل نسبت به سرمای زمستانه و بهاره.

2. بهبود تغذیه اول فصل و رشد درخت: دمای خاک همیشه کمتر از دمای هوا می باشد و در فروردین ماه زمانی که هوا گرم شده و گیاه شروع به رشد می کند خاک هنوز سرد بوده و رشد ریشه شروع نشده است (رشد کم بوده و جذب خیلی کم است). در این زمان به دلیل اینکه ریشه جذبی از خاک انجام نمی دهد درخت تا زمانی که ریشه ها فعال شده و شروع به جذب مواد غذایی کنند، برای رشد جوانه ها از مواد غذایی ذخیره شده در خود استفاده می کند. در این فاصله زمانی جوانه ها باز شده و لقاح انجام می شود. کمبود مواد غذایی در این زمان موجب اختلال در رشد و لقاح و ریزش گل ها می شود.

روی: عنصر روی در ساختار هورمون رشد (اکسین) سهیم می باشد و همچنین این عنصر در گل انگیزی و تولید گرده و گرده افشانی ضروری است.

نقش عناصر و پلی آمین ‎ها در تشکیل میوه:

نیتروژن: رشد و باردهی درختان پسته به میزان زیادی به ازت بستگی دارد و کمبود آن رشد، باروری و تولید محصول را محدود می‌سازد. غلظت بالای این عنصر در جوانه‌های گل، طول عمر تخمک و زمان گرده افشانی را افزایش می ‎دهد. ازت از طریق افزایش سطح برگ باعث درشت‌شدن میوه شده و با تامین هیدرات ‎ کربن لازم برای جوانه ‎‎های تازه تشکیل شده، سبب کاهش سال ‎آوری می ‎گردد.

بور: در فرآیند‌هایی نظیر رشد طولی ریشه، جوانه‌زنی و رشد لوله گرده، تشکیل دانه و میوه، تشکیل جوانه‌های برگ و گل، انتقال کلسیم در گیاه و تنظیم نسبت کلسیم به پتاسیم در  گیاه نقش دارد.

 نیاز درختان پسته به ویژه در زمان رشد زایشی به بور بیش‌تر از سایر درختان است. کمبود بور سبب کاهش تشکیل میوه می ‎شود. متخصصین تغذیه گیاه، نیاز درختان پسته به عنصر بور در زمان تشکیل میوه را بالا دانسته و ضرورت یک نوبت محلول‌پاشی، قبل از باز شدن گل‌ها را مفید می‌دانند.

روی: این عنصر در مرحله گرده افشانی و جوانه زدن دانه ‎ درختان پسته نقش اصلی را ایفاء نموده و موجب تسریع در رشد لوله گرده می ‎شود و در نتیجه امکان لقاح و تشکیل میوه پسته را افزایش می ‎دهد.

کمبود روی تقریباً در تمامی مناطق پسته‌کاری شایع می‌باشد. به‌علت تحرک کم روی در گیاه، کمبود عموماً در بافت‌های جوان مشاهده ‌شده که این امر باعث کاهش رشد رویشی، به تأخیر انداختن باز شدن غنچه‌های گل و افزایش ریزش آن‌ها می‌شود. در نهایت  کمبود روی منجر به کاهش تعداد دانه در خوشه و افزایش درصد پوکی می‌گردد.

این عنصر در مرحله گرده افشانی و جوانه زدن دانه ‎ درختان پسته نقش اصلی را ایفاء نموده و موجب تسریع در رشد لوله گرده می ‎شود و در نتیجه امکان لقاح و تشکیل میوه پسته را افزایش می ‎دهد.

کمبود روی تقریباً در تمامی مناطق پسته‌کاری شایع می‌باشد. به‌علت تحرک کم روی در گیاه، کمبود عموماً در بافت‌های جوان مشاهده ‌شده که این امر باعث کاهش رشد رویشی، به تأخیر انداختن باز شدن غنچه‌های گل و افزایش ریزش آن‌ها می‌شود. در نهایت  کمبود روی منجر به کاهش تعداد دانه در خوشه و افزایش درصد پوکی می‌گردد.

نکات مهم در محلول پاشی:

1. درختان از لحاظ عناصر پرمصرف (ازت، فسفر و پتاسیم) نباید با کمبود مواجه باشند.

2.محلول پاشی در زمانی که درخت تشنه است نباید انجام شود.

3.محلول پاشی باید در هوای خنک انجام گیرد.

4.برای محلول پاشی باید از آب شیرین استفاده شود.

ضرورت محلول‌پاشی فروت ست

ایران مهم‌ترین کشور تولید کننده‌ی پسته در دنیا است و بالاترین حجم صادرات این محصول را دارا می‌باشد، اما عملکرد پسته در اکثر مناطق پایین بوده و سال‌آوری این محصول شدید می‌باشد.

بیش از 477 هزار هکتار باغ پسته بارور و غیربارور در ایران وجود دارد که در حدود 61 درصد از باغ‌ها در استان کرمان و بقیه در استان‌های یزد، خراسان، قزوین، سمنان، سیستان و بلوچستان، فارس، مرکزی و اصفهان قرار دارند.

تولید محصول سالانه کشور بالغ بر 335 هزار تن پسته خشک بوده که بیش از 50 درصد آن صادر می‌شود .

افزایش تولید پسته از طریق بهبود عملکرد در هکتار و بالا بردن سطح زیر کشت امکان‌پذیر می‌باشد. یکی از دلایل کاهش عملکرد و سال‌آوری این محصول، تغذیه‌ی نامناسب و عدم توازن عناصر غذایی در گیاه است.

مرحله‌ی گرده‌افشانی:

در درختان پسته عموماً در فروردین‌ماه صورت گرفته و تا تشکیل جنین ادامه می‌یابد، سپس رشد جنین و تمایز تخمدان از اواسط خرداد شروع و تا اواسط مرداد ادامه یافته و پس از آن مکانیسم خندانی تا اواسط شهریور انجام می‌شود.

در مرحله گرده افشانی  وضعیت تغدیه‌ای و سالم بودن دانه گرده از اهمیت زیادی برخوردار است و رشد لوله گرده وابسته به غلظت عناصری از قبیل  نیتروژن، روی، مس، بور و آهن می‌باشد.

تشکیل میوه:

یکی از عوامل تعیین کننده باردهی در درختان پسته محسوب می‌شود. اهمیّت تشکیل میوه از آن‌جا ناشی می‌شود که درصد تشکیل میوه در درختان بسیار پایین می‌باشد. تشکیل میوه در پسته 2 تا 13 درصد است. یعنی از صد عدد شکوفه باز شده، تنها حدود 2 تا 13 عدد آن به میوه تبدیل می‌شود و بقیه شکوفه‌ها ریزش می‌نمایند.

تشکیل میوه به فاکتورهای مختلفی از قبیل طول عمر تخمک، فاکتورهای محیطی و ژنتیکی، تغذیه و مقدار آب، تعادل هورمونی درخت و عملیات داشت وابسته است.

ریزش میوه:

عبارت از فرآیندی است که منجر به جدا شدن اندام‌هایی نظیر جوانه‌ها، گل‌ها، میوه‌ها و بذور می‌شود. درخت پسته هر ساله تعداد زیادی جوانه گل در شاخه سال جاری تولید می‌کند، اما در طی سال پر محصول مقدار زیادی از این جوانه‌ها ریزش کرده و سبب کاهش شدید محصول در سال آینده می‌شود.

عارضه ریزش میوه در اکثر مناطق پسته‌کاری استان کرمان و به‌خصوص در رفسنجان روی داده است. این پدیده غالباً در مناطق با کیفیت و کمیّت نه چندان مناسب آب آبیاری و برنامه تغذیه‌ای ضعیف و نامتعادل رخ می‌دهد.

ریزش جوانه‌های گل و میوه ممکن است تحت تأثیر تنش آبیاری، دمای محیط و وضیعت تغذیه‌ای گیاه قرار گیرد. در این میان نقش تغذیه‌ای عناصری نظیر روی، بور، نیتروژن، آهن، مس و همچنین پلی آمین‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است.

به علت نقش عناصرغذایی در فرایند گرده افشانی، لقاح و تشکیل میوه، تأمین غلظت این عناصر از طریق محلول‌پاشی در زمان تورم جوانه‌ها که دمای خاک پایین بوده و درخت، برگ کافی نداشته و جذب از طریق خاک صورت نمی‌گیرد، سبب افزایش درصد تشکیل میوه و در صورت تکرار محلول‌پاشی باعث بهبود‌ خواص کیفی محصول می‌گردد.