حالا دیگر پنج سالی می‌شود که پسته ایران بازارش در جهان را از دست داده است. پای حمایت از تولید داخلی آن‌قدر لنگ زد که مقام اولی را بوسیدیم و دو دستی تقدیم آمریکا کردیم؛ مثل خیلی چیزهای دیگر. انگار نه انگار که در کمتر از یک دهه قبل، برای خودمان برو و بیایی داشتیم و به ظن خیلی‌ها سلطان پسته دنیا بودیم. حالا محسن جلال‌پور، رئیس سابق اتاق بازرگانی ایران که یکی از بانیان ایجاد انجمن پسته در کشور بوده است، سوژه یادداشت مجازی خود را به پسته و وضع هشداردهنده تولید آن در ایران اختصاص داده است.
لطف و محبت دوستان همچنان ادامه دارد و در مقابل اين همه بزرگواري نمی‌دانم چه كنم. امروز بعدازظهر افتخار ميزباني اعضاي هيأت‌مديره انجمن پسته ايران و جمعي از فعالان اين صنعت را داشتم. از آنجا كه از موسسان اين انجمن هستم و تا قبل از عارضه قلبي به مدت ١٠سال، رياست هيأت‌مديره آن را برعهده داشته‌ام، خيلي علاقه‌مند بودم ديدار مجددي داشته باشيم. جمع خوبي بود و از هر دري سخن گفتيم.
ولي پسته نُقل مجلس بود. قبلا نوشته بودم كه شرايط اين روزهاي بازار پسته خوب نيست و مشكل اساسي اين است كه محصول ما توان رقابت با محصول آمريكايي را روزبه‌روز بيشتر از دست مي‌دهد. به نظر می‌رسد محاسبات درباره افزايش توليد پسته آمريكا دارد به واقعيت نزديك می‌شود و از قرار معلوم، توليد در اين كشور از هشتصد ميليون پوند، يعني بيش از٣٧٠هزار تن گذشته است. علاوه بر آن، قيمت تمام شده پسته آمريكا نصف هزينه تمام شده محصول ماست و اين رابطه يك سويه، عرصه رقابت را براي ما بسيار تنگ كرده است. پيش از اين، آمريكايي‌ها كمتر توليد می‌كردند و معادلات بازار به گونه‌ای نبود كه پسته ايران اين قدر تحت فشار باشد. رقابتي هم بين فروشندگان ايراني و آمريكايي اتفاق نمي‌افتاد. ولي در حال حاضر با وجود افزايش ميزان توليد كشور رقيب و مشكلاتي كه پيش روي ما قرار دارد، رقابت به شدت زياد شده است. تا همين اواخر، ايران در صدر كشورهاي صادر‌كننده پسته قرار داشت؛ اما به نظر می‌رسد اين جايگاه ديگر از آن ايران نيست.
پيش از اين، بخش زيادي از محصول ايران صادر می‌شد در حالي‌كه بخش زيادي از محصول آمريكا به بازار داخلي اين كشور راه می‌يافت. اما به نظر می‌رسد در سال‌جاري، توليد و همين‌طور صادرات محصول آمريكا با افزايش قابل توجهي همراه شود. به اين ترتيب، ايران احتمالا به رتبه دوم اين بازار نزول خواهدكرد. در اين ميان، آنچه مهم به نظر می‌رسد اين است كه ايران جايگاه و اعتبارش را در طول سال‌هاي متمادي، با صرف هزينه‌هاي گزاف كسب كرده و توانسته بازاري يك و نيم ميليارد دلاري را حفظ كند.
اما در حال حاضر، با توجه به شرايط پيش آمده، عملا اين جايگاه در معرض تهديد جدي قرار دارد. شايد براي علاج كمي ديرشده باشد اما حداقل كاري كه بايد انجام شود توجه جدي به بهره‌وري بالاتر در توليد اين محصول است. هم‌اكنون متوسط برداشت پسته ايراني، پانصد كيلوگرم در هكتار است؛ حال آن‌كه آمريكايي‌ها نزديك به چهارتن در هكتار برداشت می‌كنند.
علاوه بر آن، ميزان آب مصرفي و هزينه‌هاي جانبي ديگر در ايران، چند برابر هزينه آمريكايي‌هاست. از طرفي با اطميناني كه صادركنندگان آمريكايي از نحوه حضور در بازار، ميزان توليد و بهره‌وري و ديگر متغيرها دارند، براي آنها امكان عقد قراردادهاي طولاني‌مدت فراهم آمده و می‌توانند با طراحي مكانيزم مناسب براي فروش مدت‌دار، پيروز اين رقابت باشند. با وجود اين براي ما هنوز هم فرصت وجود دارد چه آن كه هنوز امكان انديشيدن تمهيداتي براي حفظ بخشي از اين موهبت بزرگ از بين نرفته است. اما شايد همين فردا، چنين فرصتي
مهيا نباشد.